Tuproq — bu insoniyat uchun hayot manbai, shunday ekan, uning unumdorligi va ekologik holati nafaqat olamga, balki har bir insonning kundalik hayotiga ham bevosita ta'sir ko‘rsatadi. Tuproqlardagi degradatsiya, sho‘rlanish va cho‘llanish muammolari, ayniqsa, O‘zbekiston kabi qishloq xo‘jaligiga bog‘liq mamlakatlar uchun juda dolzarb hisoblanadi.

Orol dengizi qurishi oqibatida kelib chiqqan ekologik falokatlar, shu jumladan, tuproqlarning unumdorligining kamayishi va sho‘rlanishi muammolari, bizning zamonimizda juda katta ahamiyatga ega. Bu muammolarning oldini olish va ularni bartaraf etish uchun keng ko‘lamli choralar ko‘rilmoqda. Ushbu masalalarga doir ilmiy tadqiqotlar va amaliy ishlarning samarali yo‘nalishlari haqida biz Samarqand viloyat Meliorativ ekspeditsiyasi laboratoriyasining xodimi, ekolog, agronom va tuproqshunoslik sohasidagi mutaxassis Islom Quvondiqov bilan suhbatlashdik. Ushbu intervyuda u tuproqlarni muhofaza qilish va ularni tiklash bo‘yicha amalga oshirilayotgan loyihalar, O‘zbekistondagi ekologik muammolarning yechimi va kelajakdagi rejalar haqida o‘z fikrlarini bildirdi.

Orol muhiti va tuproqlar muammolari haqida:

• Orol dengizi qurishi va tuproqlar muammolariga olib kelgan ta'sirlar qanday?

Orol dengizi qurishi global ekologik falokat bo‘lib, nafaqat O‘zbekiston, balki butun Osiyo va dunyo uchun xavf tug‘dirmoqda. Bu falokat oqibatida ko‘plab ekologik muammolar paydo bo‘ldi, ayniqsa, tuproqlar sho‘rlanishga, unumdorligi kamayishiga va cho‘llanishga uchrayapti. Orolning qurishi natijasida tuproqlar suv bilan ta'minlanishni yo‘qotib, cho‘lga aylandi, bu esa degradatsiyaga olib keldi. Shuningdek, sho‘rlanish va minerallarning muvozanatining buzilishi yerning unumdorligiga jiddiy ta'sir ko‘rsatmoqda.

• Sho‘rlanish va unumdorlik kamayishining kelajakdagi oqibatlari nima bo‘lishi mumkin?
  Agar sho‘rlanish va tuproq degradatsiyasi davom etaveradi, bu nafaqat oziq-ovqat ishlab chiqarishni pasaytiradi, balki yerlarning ahamiyatini yo‘qotishga olib keladi. O‘zbekistonning ayrim hududlarida, ayniqsa, Orolbo‘yi va qishloq xo‘jaligi uchun ahamiyatga ega bo‘lgan yerlar sho‘rlanib ketishi yoki cho‘lanishi natijasida, mahalliy xo‘jalik uchun katta iqtisodiy yo‘qotishlar yuzaga kelishi mumkin.

Tuproqlarning sho‘rlanishi va cho‘llanishga qarshi kurashish uchun qanday choralar ko‘rilmoqda?

• Tuproqlar degradatsiyasini to‘xtatishga qaratilgan choralar qanday?
  Orol dengizi qurishiga qarshi ko‘plab amaliy choralar ko‘rilmoqda. Jumladan, “Yashil makon” loyihasi doirasida har yili 200 milliondan ortiq daraxt va buta ko‘chatlari ekilishini ta'minlashga harakat qilinmoqda. Bu loyiha orqali cho‘llanishni kamaytirish va ekologik balansni tiklashga harakat qilinmoqda. Shunday qilib, tuproqni tiklash va unumdorligini oshirish uchun organik o‘g‘itlar, to‘g‘ri sug‘orish tizimlari va agrotexnika usullarini joriy etish muhim ahamiyatga ega. Ushbu ishlarning samarasi, albatta, kelgusi avlodlar uchun mustahkam ekologik yosinni yaratishga yordam beradi.

O‘zbekistonda tuproqlarning unumdorligini oshirish uchun qanday ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda?

• Tuproq unumdorligini oshirish uchun yangi ilmiy ishlanmalar va texnologiyalar qanday?
  Tuproq unumdorligini oshirish uchun ilmiy tadqiqotlar va innovatsion texnologiyalar juda muhim. Bugungi kunda tuproqni yaxshilash uchun organik va mineral o‘g‘itlar, agrotexnik ko‘rsatmalar va yangi usullar tatbiq etilmoqda. Ilmiy tadqiqotlar, shuningdek, tuproqni mikroorganizmlar bilan boyitish, uzoq muddatli tiklash va resurslardan samarali foydalanishga qaratilgan. Bu takliflar amaliyotga joriy qilinsa, unumdorlikni oshirish va ekologik barqarorlikni ta'minlashda katta qadam bo‘lishi mumkin.

Meliorativ ekspeditsiya laboratoriyasining asosiy vazifalari haqida:

• Meliorativ laboratoriyaning asosiy vazifalari qanday?
  Meliorativ ekspeditsiya laboratoriyasining asosiy vazifasi tuproqlarning meliorativ holatini o‘rganish va bu borada to‘g‘ri ilmiy tadqiqotlar olib borishdir. Laboratoriya mutaxassislari tuproqlarning degradatsiyasi, sho‘rlanish yoki cho‘lanishga qarshi samarali qarorlar ishlab chiqishga intilishadi. Buning uchun tuproqlarning ximik, fizik va biologik xususiyatlarini tahlil qilish, shuningdek, ularni tiklash uchun yangi agrotexnik va meliorativ texnologiyalar ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega.

Orol halokatini yengish va ekologik vaziyatni yaxshilash uchun qanday loyihalar amalga oshirilmoqda?

• Orol falokatiga qarshi amalga oshirilayotgan loyihalar haqida to‘xtalsak?
  Orol halokatini yengish va mintaqa tabiatiga e'tibor qaratish uchun Prezidentimiz tomonidan katta tashabbuslar ko‘rilmoqda. Jumladan, Orolning qurgan tubida 1,7 ming gektar maydonda o‘rmonzorlar tashkil qilindi. Shuningdek, yangi sug‘orish tizimlari va agrotexnik usullarni joriy etish orqali yerning unumdorligi saqlanmoqda. “Yashil makon” loyihasi, ekologik yo‘llar va kelgusida katta resurslardan foydalanish uchun turli mutaxassislar, olimlar va tashkilotlar bilan hamkorlikda amalga oshirilmoqda.

Tuproqshunoslik sohasidagi kelajakdagi rejalar haqida:

• Tuproqshunoslik sohasidagi kelajakdagi ustuvor vazifalar qanday?
  Tuproqshunoslik sohasida kelajakda yanada samarali choralar ko‘rish, ilmiy va texnik ishlanmalarni amalga oshirish va yangicha agrotexnika usullarini joriy etish rejalashtirilmoqda. Tuproqning unumdorligini saqlash va tiklash, tabiiy resurslarning samarali foydalanishini ta'minlash jamiyat, davlat va olimlar zimmasiga ulkan mas'uliyat yuklaydi. Muhim vazifa — tuproqni tiklash, degradatsiyaga olib kelgan omillarni kamaytirish va oqibatlarni bartaraf etish.

Jahon miqyosida tuproqni muhofaza qilish va yaxshilash uchun qanday xalqaro tashabbuslar bor?

Xalqaro tashabbuslar haqida nima deysiz?
BMT tomonidan Butunjahon tuproq kuni deb e'lon qilingan 5 dekabr — bu tuproqlarni muhofaza qilish va ularni tiklashga bo‘lgan global e'tiborning namoyishidir. Xalqaro tuproqshunoslik ittifoqi va boshqa ekologik tashkilotlar tuproqlarning ahamiyatini ta'kidlab, ushbu resursni samarali saqlashga qaratilgan turli tashabbuslar ishlab chiqmoqda. Bu tashabbuslar nafaqat O‘zbekistonda, balki butun dunyoda iqtisodiy barqarorlik va ekologik barqarorlikni ta'minlash uchun muhim hisoblanadi